Kamis, 08 Januari 2015

tugas nyantrik


TELAAH PRANATA MASYARAKAT JAWA
Abdi dalem keraton cirebon





A.   PENDAHULUAN
Ning jaman saiki mung sethitihik sing kenal karo arti abdi dalem keraton, amarga  kabeh masyarakat ning lapisan iki nyayah lali yen ana abdi dalem ning keraton, mereka mung ngerti sethitihk arti abdi dalem, lan ora kabeh wong ngerti kerjane sing ikhlas lan tulus tanpa ngarapkena apa apa kanggo keraton.
Ning hal iki kula salut lan seneng karo bapak Tarli, beliau kuwi salah sijine tokoh abdi dalem keraton cirebon sing wis ngabdikena saka taun 1985 tekan saiki, beliau ikhlas ning kerjaane lan ora ngarepkena apa-apa , ning kene kula arep bahas babagan abdi dalem keraton cirebon.
Abdi dalem kuwi wong sing ngabdikena uripe kanggo keraton lan kaluwarga sultan karo aturan lan resiko sing ana. Abdi dalem asale saka kata ‘’abdi’’(mengabdi), lan ‘’Dalem’’ sing artine dalem (internal). Ana siji pepatah basa jawa sing dadi pegangan para abdi dalem, yaiku “ Nrimo ing pandum” sing artine menerima  tanpa menuntut.
Kita dadi manungsa kuwi bisa ndela, para abdi dalem iki ngabdikena uripe tanpa jaluk apa-apa, mereka mung kepengen menehi sing paling apik kanggo keraton lan sultane. Kita bisa nangkep arti nilai wong sing dadi abdi dalem, sing kerjane ikhlas tanpa jaluk apa- apa, lan patuh karo pimpinane, ning kene kita bisa nyerap arti penting keikhlasaan lan kepatuhan tanpa nuntut apa-apa.
B.   PELAKSANAAN

1. Subjek Kajian
Bapak tarli iku salah sijine abdi dalem keraton cirebon, beliau kerjane dadi wakil saka pedukuhan crucuk desa karang dempel losari brebes, miturut beliau pedukuhan crucuk iki banget erat karo keraton cirebon, tuladhane wae yen ana masalah ning pedukuhan crucuk mesti mlayune marang keraton cirebon, warga ning kana percaya yen sultan dikeraton cirebon iku, bisa nolong saka hal- hal sing buruk yen desa iku kena bencana.
 Warga ning desa iku banget cinta lan hormat karo sultan sing mimpin keraton cirebon, amarga warga ning kana percaya yen sultane iku bisa dadi pelindung lan penyelamat warga desa iku. Amarga ning ben desa sing biasane teka ning keraton cirebon, duweni wakil dhewek dadi ketua umum ning desane, bapak tarli sing posisine dadi ketua umum saka rating cabang ning keraton cirebon, lan salah sijine wong sing dipercayaai ning keraton cirebon, beliau banget ikhlas ngenteke panguripane sing diabdikena ning keraton cirebon iku.
Ning setiap ana acara kaya ulang taun sultan cirebon, acara satu syura, acara maulid nabi muhammad saw lan acara liyane, beliau dikon teka ning keraton cirebon, bapak tarli wis suwe ngabdi ning keraton cirebon, saka taun 1985 tekan saiki, beliau esih setia ngabdi ning keraton cirebon iku, mesti wis akeh gonta- ganti sultan ning keraton cirebon iku, beliau tetep wae dipercaya sultan cirebon dadi ketua umum ranting cabang saka pedukuhan crucuk, desa karang dempel, losari brebes.
Ing pelaksanaan acara ning keraton cirebon, tuladhane kula jupuk saka acara panjang jimat/ maulid nabi Muhammad SAW, sing olih saka bapak tarli, ana panitia ning acara iku kaya ketua, bendahara, sekretaris lan seksi- seksi liyane,  sing duweni tugas dhewe- dhewe.
Ing pelaksanaan acara iku peserta kegiatane iki wis diterangke ning atas yaiku, masyarakat ning daerah kana, lan masyarakat ning daerah liyane, contohe wae ning pedukuhan crucuk , desa karang dempel, masyarakat antusias banget ngikuti acara iku.
Miturut bapak tarli tenaga profesional ning keraton iku ana loro golongan yaiku abdi dalem iku dhewek, abdi dalem ning keraton cirebon iku ana rong jenis yaiku abdi dalem utama lan abdi luar, abdi dalem duweni derajat luwih duwur utawa kastane luwih duwur.
Jumlahe abdi dalem utama uga ora akeh dibandingke karo abdi luar sing jumlahe ana atusan, secara tugas tetep padha yaiku ngabdi kepada keraton cirebon, sing bedakena keloro abdi dalem iku gaji saka pihak keraton, kanggo abdi dalem ora olih gaji namung olih gaji pensiunan, menawa abdi luar olih gaji meski jumlahe sethithik, menurut bapak tarli kisaran gaji abdi luar iku 50.000/sasi.
2. Fasilitas lan Media
Ning pelaksanaan acara iki, tuladhane ana acara panjang jimat utawa maulid nabi muhammad Saw, ana seksi konsumsine sing nyediakake panganan gratis sing disediakake pihak keraton, wong wong sing teka ning keraton entuk mangan panganan iku sing wis disediakake pihak keraton, biasane sing masak iku abdi dalem lan bojone abdi dalem sing tugase dadi juru masak keraton, biasane para juru masak, masak panganan iku ana ning pawon/ dapur keraton.
Miturut bapak tarli ning pelaksanaan acara panjang jimat utawa maulid nabi muhammad Saw, ana perlengakapan perlengkapan khusus sing digawa abdi dalem, kaya lonceng, barang barang pusaka, lan liyane, sakwise kuwi lonceng dimunike, muni lonceng kuwi kanggo tanda pembuka upacara panjang jimat sing dianake jam 21.00 wib lan ditandai karo tiupan pluit sing ngisaratke kepada warga ben menehi dalan bagi iring-iringan kaluarga keraton sing dibuntuti abdi dalem nuju langgar alit sing jarake ana 500 meter.
Sakwise pangeran komisi menehi sungkem kepada pangeran patih, iring-iringan maju. Pangeran patih karo rombongan ana ning paling arep. Ning perjalanan nuju langgar alit, sekabehe iring-iringan maca sholawatan nabi, iring iringan rombongan dibuntuti rombongan wanita bangsawan sing ora lagi datang bulan, dekne gawa barang pusaka keraton, lan perlengkapan rumah tangga kaya piring, lodor, kendi, lan barang peninggalan sejarah liyane, sakwise acara rampung, kira-kira jam 24.00 wib tumpeng sing digawa rombongan dibagike kepada kaluarga sultan, abdi dalem lan warga.
Dekorasi ning acara panjang jimat iki ana tarub, kursi lan liya- liyane sing disiapke panitia/ abdi dalem sing tugase nyiapkake dekorasi iku, tujuane kanggo lungguh utawa singgah bagi para tamu keraton.
 Miturut humas keraton cirebon bapak Elang Arief Rahman, ning acara panjang jimat, sakwise lonceng dimunike, pangeran patih PRM qodiran wakil saka sultan Kanoman XII sultan raja Muhammad Emirudin sing gunakake jubah emas metu saka ruang mande mastaka nuju bangsal jinem.
 Ning bangsal jinem, pangeran nerima sungkem saka komisi, rohim, kanggo tanda wis mulai proses panjang jimat, ning prosesi upacara digelar, pangeran patih ora entuk ngomong  setembungpun, iki disimbolkena kanggo simbol istiqomah.
Ning acara penting sing dianakena ning keraton cirebon, tuladhane acara satu syura, ulang taun sultan cirebon, lan panjang jimat utawa maulid nabi muhammad Saw, biasane acara iku disiarkena langsung tv lokal yaiku cirebon tv, rctv lan didokumentasike video sing disediakake pihak keraton cirebon kesebut.
                                                        
Ning ngisor iki susunan acara panjang jimat utawa maulid nabi muhammad Saw, ning taun 2012 sing kula entuk saka bapak tarli yaiku:
No

Tanggal
aboge
Tanggal Nasional
Dina
Acara
Waktu wib
Panggonan
1
1 syafar
28 desember
Rebo kliwon
ngalus
18.00

2
13 syafar
11 januari
Rebo wage
Ngerik
Damel lilin
Damel ukup
9.00
9.00
9.00
Bangsal
Bangsal
Bangsal
3
25 syafar
21 januari
Septu wage
memayu
9.00
Sitihinggil,lumpang watu,witana,gedong jimat,jinem,langgar
4
27 syafar
23 januari
Senen legi
Damel pawon aji
9.00
pawon
5
28 syafar
 25 januari
Rebo pon
Tawurji
Ngapem
15.00
14.00
Jinem
Paseban
6
1 mulud
26 Januari
Kamis wage
Mipis
8.00
bangsal
7
2 mulud
27 januari
Juma’h kliwon
Deres sekaten
20.00
prabayaksa
8
7 mulud
1 febuari
Rebo kliwom
nyisir,
nyirami gong sekaten,
saji buah
pelal alit
wiwit mungel gong sekaten
9.00
9.00

11.00
20.00
20.00
Kapulren
Langger

Bangsal
Langgar
Siti hinggil
9
10 mulud
4 febuari
Septu pon
Nyirami pacara
Ngubursirah mahesa
Mungkus slawat


9.00
9.00

20.00
Bangsal
Alun-alun

Kedaton
10
11 mulud
5 febuari
Ahad wage
Nyirami panjang
Nyisir
Saji buah
Panjang mios lamaran
Pelal ageng panjang jimat
9.00
9.00
11.00
16.00

21.00
Bangsal dalem
Kaputren
Bangsal
Kedaton

Masjid kanoman
11
12 mulud
6 febuari
Senen kliwon
Buang takir
17.00
paseban
12
15 mulud
9 febuari
Kemis pon
Slametan tumpengan
6.00
20 pasarean



3. Management
Ning acara panjang jimat iki bapak tarli sing dadi abdi dalem keraton cirebon sing posisine dadi ranting cabang ( dadi ketua), beliau uga melu ning acara iku saka awal yaiku saka tanggal 1 syafar sedurunge maulid nabi muhammad tiba, tekan 15 mulud utawa tekan lan sakwise maulid nabi muhammad Saw. Lan biasane yen acara iki lancar, abdi dalem kuwi dimenehi upah( bonus kira- kira 30.000/ abdi dalem).
Miturut bapak tarli, yen ana wong sing pengen dadi abdi dalem ning keraton cirebon kuwi prosese ora gampang, lan seleksine iku ketat. Jabatan abdi dalem diperoleh yen wong kuwi wis bisa nglewati seleksi, sing awale diawali kegiatan magang tanpa entuk gaji apa-apa. Wong sing wong tuwane wis kerja dadi abdi dalem biasane gampang diterima dadi abdi dalem keraton. Mung syarate kuwi bisa ngomong basa jawa sing becik, sopan santun, lan disiplin.
 Sakwise kuwi, penempatane disesauikena karo kerjaane lan keahliane masing masing. miturut beliau, angele dadi abdi dalem ning keraton cirebon kuwi ana ning kegiatan magang sing ora entuk gaji lan tuku perlengkapan dhewek kaya klambi, sanjang/ jarik, samir lan liyane. Perlengkapan kuwi ora disediakena pihak keraton, wong sing bisa ketrima dadi abdi dalem ning kraton cirebon kudu diuji ketulusane atine kanggo ngabdi ning kraton cirebon kuwi.
Miturut bapak tarli abdi dalem iku ana ning urutan paling ngisor ning sususnan kerja keraton cirebon, abdi dalem kerja ning ngisore koordinir pengageng. Pengageng ngisori personalia saka tepas (kantor) lan caos (piket). Struktur sistem kuwi nunjukena yen masalah sing ana ning keraton lumayan akeh lan rumit. Maka digawe koordinator sing masing- masing mbawahi bagian kerjane sing saling berkaitan. Masing-masing bagian iku duweni carik( sekretaris) sing tugase ngelola gaji, ngelola absensi, ngelola kerjaan, nerima/layani tamu nglaksanaken tugas, lan kesektariatan, masing masing kawedanan hageng, tepas dan koordinator sing dipimpin kerabat sultan, pelaksanaan tugas masing masing kawedanan lan tepas kuwi dilakukena pegawai kraton yaiku abdi dalem. 
4. Objek kajian
Ning hal iki abdi dalem mlebu ning unsur sosial lan ekonomi, amarga abdi dalem kuwi wong sing ngabdikena panguripane karo penuh rasa ikhlas kepada keraton lan sultane karo segala aturan sing ana lan ora nuntut apa-apa, lan salah sijine wong sing kepengin dadi abdi dalem yaiku kanggo goleki ketemtreman batin, iki salah sijine alasan mengapa ana wong sing dadi abdi dalem.
 Ana sing percaya yen dadi abdi dalem ning keraton bisa gawa bejo kanggo nafkahi kaluwargane masing-masing. Yen kita mikir ulang bagi mereka sing dadi abdi dalem yaiku panggilan kanggo ngabdi lan nglayani kaluawarga keraton, namung ana sing jalankena wasiat saka wong tuwane utawa simbahe sing wis dadi mantan abdi dalem kanggo neruskena turunan ning kaluwargane.
Ning hal ekonomi, meski wong sing dadi abdi dalem entuk gaji sathithik, tapi mereka seneng banget lan ikhlas, sing penting halal lan berkat ‘’celatune bapak tarli’’. Ana pertimbangan lan motivasi sing ndorong mereka milih dadi abdi dalem keraton.
Saka segi batiniah, alasan sing utama mereka dadi abdi dalem, pandangan lan prinsip yen dadi abdi dalem bisa gawe ati tentrem lan bisa ngendalikena hawa nafsu keduniawian, gaji sing sethithik ora dadi halangan mereka  nglaksanaken tugase, amarga sing digoleki dudu material namung berkah saka sultane.
C.   TELAAH

1.      Kebersamaan, abdi dalem duweni jiwa sosial lan kbersamaan sing solid, mereka biasane saling ngurmati, karo abdi dalem lan kaluwarga keraton, mereka ora beda-bedake lan mereka wis dianggep kaya kaluwarga dhewek.
2.       Kerjasama, wong sing dadi abdi dalem duweni jiwa kerjasama, mereka penuh rasa ikhlas saling bantu lan ora ngarepkena apa apa. 
3.      Kesopan, persayaratan utama wong sing pengen dadi abdi dalem itu kudu duweni sifat sopan santun karo wong liya, baik karo kaluwarga keraton utawa karo abdi dalem dhewek.
4.      Bersahabat dengan alam, wong sing dadi abdi dalem selain ngabdi kepada keraton lan sultanya uga kepengen nglestarikena budaya keraton iku ben ora punah.
5.       Menciptakan suasana religi, ning hal iki abdi dalem keraton ora mentingkena gaj, namung mung pengen urip tenang lan ngindari hawa nafsu duniawi, uga mereka percaya yen ngabdi ning keraton bisa slamet ning dunia utawa akhirat.
6.      Hidup pasrah, jelas ning hal iki abdi dalem uripe pasrah ora nuntun apa apa, dekne ikhlas banget kanggo ngabdi ning keraton lan sultane.
7.      Cinta seni keindahan, abdi dalem emang ikhlas ngabdi ning keraton lan sultanya, namung uga mereka seneng lan bangga yen kondisi keraton tetep apik lan nilai sejarahe tetep ana.
8.       Hormat kepada pemimpin, jelas kabeh abdi dalem mesti hormat karo pimpinane lan kabeh abdi dalem manut yen dikon ning sultane.


D.   PENUTUP

Segala puji kanggo Allah Swt, sing wis maringi rahmat lan hidayahe, saengga kula bisa rampungake tugas nyantrik kula, lan ora lali karo sing mbiyantu, saengga makalah iki bisa dirampungke, khususe dosen kula, bapak didik lan guru nyantrik kula bapak tarli. Kula nyuwun agunging pangampunten yen makalah iki akeh kekirangan.
Yen makalah kula bisa luwih apik, kula ngarepkena bagi para pembaca menehi kritik lan saran supaya kula bisa gawe makalah sing luwih apik maneh. Muga- muga makalah sing kula gawe iki bisa menehi wawasan pendidikan lan bermanfaat kanggo panjenengan lan bisa menginspirasi panjenengan.




                                                     





Tidak ada komentar:

Posting Komentar